Leven in een stal? Wat doe je een paard aan?

Puymaurin, 4 juni 2020
 

Leven in een stal?

Wat doe je een paard aan?

In hoeverre kun je het vergelijken met een lockdown voor mensen?

Wat kunnen wij leren van paarden(gedrag)?

Paarden leven in kuddevorm, net als mensen in samenleving, en hebben dus ruimte nodig om te leven. Leven, overleven en vluchten en zich van voedsel te kunnen voorzien, die zij kunnen kiezen op basis van hun behoefte. Mijn ogen zijn het afgelopen jaar op dit specifieke vlak steeds verder opengegaan ten aanzien van wat vrijheid, geboden door de mensen die voor het paard zorgen, doet voor een paard. Dat deel ik graag met je. Ik deel het in de eerste plaats in het belang van de paarden. En daardoor indirect in het belang van de eigenaren of verzorgers die er wel bij varen als hun paard gezond en gelukkig is. Dat mijn ogen steeds verder open zijn gegaan, kan natuurlijk iets zeggen over hoever mijn ogen gesloten waren, maar voor een goed verstaander zeg ik hier dat ik al vrijheid gaf aan mijn paarden, binnen de beperkingen die er waren. Weloverwogen laat ik de paarden sinds een jaar leven op ruim 20 hectares, dat ik eigenlijk nog ‘te klein’ vind voor een kudde paarden. Dus wat ik eigenlijk zeg uit naam van paarden tegen alle mensen die hun paard op stal zetten, dat ze zich zeer bewust dienen te zijn wat ze hun paard aan doen. In deze tijd trek ik het vergelijk met de beleving die je ook kunt hebben tijdens een opgelegde lockdown. Er wordt voor je bepaalt wat, waar en hoe je iets mag of moet doen. Er wordt voor je bepaalt dat je in huis (lees:stal) moet blijven. Wat doet dat bijvoorbeeld met je vrijheidsgevoel, sociaal-en fysiek contact, je bewegingsapparaat, je welzijn en je zingeving? Het heeft invloed op je leven en op je dood.

Mijn observaties en het leven samen met paarden laten mij dusdanig veel zien, dat ik mij inmiddels geroepen voel om namens Het Paard dit toch nog eens goed onder de aandacht te brengen bij mensen die hun paarden in een stal onderbrengen. Bij paardenmensen en mensen met paarden. Paarden praten met hun lichaam en via hun gedrag. Zo laten zij zien wat er in hen omgaat en laten zij dus ook zien waar de hiaten liggen in hun leven; de hiaten die nogal eens door mensen worden aangericht, zoals een stalleven. Bewust en onbewust, zonder schuld. Schuld doet er hier niet toe. Schuldbewust is het pas als er sprake is van willens en wetens, ten nadele van het paard. Dat het paard op een bepaalde manier verzorgd wordt, waar het paard onder te lijden heeft en schade van ondervindt. Deze uitwerking van stalhuisvesting is mijns inziens voor een paard een te vergelijken beleving als voor mensen die in opsluiting verblijven, zoals bijvoorbeeld in de huidige lockdown. Zij kunnen ziek worden van langdurige stress, zij kunnen zich ongelukkig, verdrietig, eenzaam, onbegrepen en verloren voelen. Ik leef al jaren met mijn huidige kudde, ik ken ze individueel en als kudde goed, sommigen al bijna 20 jaar. In de tijd dat ik in Nederland met ze samenleefde en samenwerkte kon ik feilloos aan ze aflezen of er iets mankeerde of dat alles stressvrij verliep op hun dag. Daarnaast gaf ik hen gezond hooi als het gras kariger werd, altijd vers bronwater tot hun beschikking, zij verbleven dag en nacht buiten en hadden een inloopstal tot hun beschikking. In kuddevorm leefden de paarden bij elkaar. Ik zorgde voor goede biks en likstenen, ontwormen na mestonderzoek. Kortom, ik deed in ieder geval mijn best om het zo paard-vriendelijk te organiseren op een manier die zo dicht mogelijk bij hun natuurlijke levensstandaard ligt, binnen mijn eigen mogelijkheden. Dit terwijl bij verscheidene paardenmensen in mijn woonomgeving andere keuzes werden gemaakt. Er waren er zelfs bij die hun paarden uit gewoonte op stal zetten en sommigen zelfs non-stop van oktober tot april, ieder jaar weer. Ik heb dit vanuit het paard bekeken nooit begrepen. Wat doe je namelijk een paard aan!

Dan dient voor mij en de paarden de grote verhuizing naar de midi Pyreneeën zich aan, alle paarden en ezels op een kluitje, strak naast elkaar gepositioneerd in de vrachtwagen gedurende twintig uren lang. Strak om hun veiligheid te waarborgen tijdens de bijna 1400 kilometer tour over de verkeerswegen naar Zuid-Frankrijk. Niets van dit alles past bij hun natuurlijke habitat. Bewonderingswaardig hoe paarden hierop reageren en van herstellen. Aangekomen op de eindbestemming en inmiddels hun huidige verblijfomgeving dient zich meteen één van mijn grote uitdagingen aan. Tenslotte ben ik als eigenaar en verzorger van mijn paarden ook de eindverantwoordelijke voor hun welzijn. En ik wil dat er niets met ze gebeurt wat tot nadeel voor hen kan leiden. Ik hou zielsveel van mijn paarden en tevens wil ik op basis van mijn verantwoordelijkheidsgevoel mijn paarden een fantastisch leven geven die binnen mijn mogelijkheden ligt. Leef je mooiste leven geldt ook voor hen! Ze hebben na urenlang stilstaan in de vrachtwagen en dus uitsluitend hooi en water de grote overgang voor de boeg naar een hoog in het gras staande volle bergweide, gemengd met andere vegetatie dan de achter gelaten Hollandse weides. Boven deze enorme overgang van voedingsbodem is er tussen beiden locaties op verscheidene (klimaat)facetten grote verschillen; ook op vlakken die ik mij op dat moment niet bewust ben, omdat ik dat simpelweg (nog) niet weet. Dus elk paard als individu en tezamen als kudde observeren tot in details en dit vervolgen, dat is wat ik toendertijd veel gedaan heb. Bijna continue in de eerste drie weken na hun verplaatsing. Ik deed mijn observaties puur met ‘blote’ zintuigen, dus zonder toegevoegde apparatuur. Mijn overwegingen, mijn twijfels, heb ik bewust losgelaten om juist de paarden te laten vertellen aan mij. In Nederland heb ik zo vaak de workshop Paarden Vertellen georganiseerd en nu was het bij wijze van spreken een drie weken durende workshop. De paarden hebben drie weken lang aan mij kunnen vertellen, doormiddel van hun lichaam en via hun gedrag. Drie weken lang en logischerwijze doen ze dat nog altijd, ze vertellen mij elke dag opnieuw hoe het met ze gaat en hoe ze zich voelen. Ik heb jarenlang zelf verkondigt aan mijn deelnemers van de workshop dat paarden vertellen op een krachtige manier, omdat ze in verbinding staan met het nu, met zichzelf en de kudde en het grotere geheel en dat allemaal te gelijk en non-stop. Ze hebben dan dus echt wat te vertellen. Dat is waar wij van kunnen leren en inzicht verkrijgen. En daarom schrijf ik dit betoog, zodat hopelijk de mensen met paarden en paardenmensen hiermee hun voordeel kunnen doen. Het verhaal dat paarden zelf vertellen en doorvertelt mag worden. Het is geen geheim! Ook paarden die op stal staan of daar vaak verblijven vertellen wat over hun situatie aldaar, dat doen ze, net zoals paarden die nooit op een stal verblijven, door middel van uitingen via hun lichaam en via hun gedrag.

Natuurlijk hoop ik dat ik hier niets nieuws vertel en tegelijkertijd hoop ik dat mocht het wel nieuw voor je zijn dat je dan open staat om er in het belang van je paard(en) oprecht naar te kijken en de mogelijkheden om het leven van je paard te optimaliseren, binnen de gegeven omstandigheden, te benutten, zodat hij niet persé in een stal (lees:in opsluiting) hoeft te verblijven, maar kan streven naar een voor het paard zo natuurlijk mogelijk bestaan.

Paarden lopen inderdaad om het jakobskruiskruid heen en ik pluk het plantje zodra ik er één zie groeien in hun begrazingsgebieden, zodat het niet door menselijk toedoen in het hooi komt na het maaien. De paarden eten vanzelfsprekend vooral gras en allerlei grassoorten. Wat ze ontzettend lekker lijken te vinden is bamboe, vooral de jonge bamboescheuten. De paarden eten ook verscheidene soorten muntplanten en allerlei groene struiken, waar ik de namen niet van ken. Ze schuilen onder de lange takken van de dennenbomen, ze schuren zich aan de stammen van de lariks en knabbelen de schors eraf om daarna op te eten. Ze lusten ook zeker de eikenbladeren met takken en al die er na een storm afvallen en anders strekken ze hun nek uit om alsnog bij de onderste takken van de boom te kunnen reiken. De brandnetels trappen ze plat en als ze droog zijn, zijn ze eetbaar voor hen. Ik heb lang geleden al geleerd uit de boeken dat fruitbomen niet gezond zijn voor paarden, dat sommigen fruitbomen voorkomen in de rijtjes van giftige planten of in meer of mindere mate niet goed voor het verteringsstelsel van paarden zijn. Toch constateer ik tijdens mijn observaties dat ze kersen, rijp en onrijp, inclusief takken en blaadjes soms zelfs gretig innemen. Niet elk paard, maar een paar van de kudde ontzeggen het zichzelf niet. Laurier giftig? Sommigen van de kuddeleden eten laurier. Menig laurier is haar blad voor een deel al kwijt. Brem, die prachtige stuik met gele bloemetjes, die hier in Frankrijk uitgegroeid zijn tot bijna bomen, daar gaan ze omheen. De foto die ik bijgevoegd heb, laat zien dat ze een plant die lijkt op wilde rabarber ook echt niet overslaan en dat dit tot hun menukaart behoort. Eigenlijk laat de kudde mij zien dat ze zeer secuur te werk lijken te gaan door zelfs op de ene helling van de vallei bepaalde groene planten niet te eten en op de andere helling van de andere vallei dit plantje wel kiezen om te verorberen.

Critici, uit wetenschappelijke hoek wellicht, kunnen losgaan op wat ik hierboven schrijf. Ik gun ze ook zeker die ruimte daarvoor, maar ik beschrijf hier een deel van mijn observaties met als doel stil te staan hoe paarden natuurlijk leven en zo’n schat aan wijsheid en instinctieve kennis bij zich dragen, waar je jaloers op kan zijn. Wijsheid en kennis waar mensen inbreuk op maken als het paard in een afgesloten stal wordt gehuisvest. Dit wetende zou toch op z’n minst een goede basis kunnen zijn om je paard vrijheid te geven binnen de omstandigheden en mogelijkheden die er zijn. Een stal, de authentiek stal, is daarom in mijn beleving old school. Het is puur voor menselijk belang, want het is zeker niet in het belang van het paard. Na alle observaties die ik al jaren doe, heb ik nog geen één reden kunnen ontdekken, waaruit blijkt dat paarden in een stal willen verblijven. Ik heb een onderbouwde mening over wetenschappelijk onderzoek. Het is nuttig en tegelijkertijd laat het in mijn optiek weinig tot geen ruimte voor zaken die wij niet kunnen waarnemen of meten en niet kunnen verklaren. Op dit laatste deel wil ik graag zinspelen, want als ik internetsites bezoek en boeken lees over dit onderwerp omtrent vegetatie voor paarden, dan overtreden mijn paarden de vele regels die er geschreven zijn over giftige planten en risicovolle bomen. Dat zou in dit kader van spiegelen of het dragen van issues van de eigenaar verklaard kunnen worden, lach ik nu hard op, echter tot op heden loopt op de Franse locatie een kudde blakend gezonde paarden, gezonder dan ooit zou ik haast zeggen. Dit kan ik opmaken uit hun lichaamstaal en hun gedrag. In het kader van wetenschappelijk onderzoek zijn er absoluut variabele te noemen die ook van invloed kunnen zijn op hun huidige gedrag, leefgewoonten, gezondheid, voedingspatroon etc. Als ik het sec bij mijn observaties houd, zoals ik ze nog steeds dagelijks uitvoer om de huidige goede omstandigheden voor hen te behouden, zodat ze gezonde en gelukkige paarden zijn en zeker ook cliënten van directe lichaamscommunicatie kunnen voorzien bij onderlinge interactie. Ik kan concluderen dat mensen, ook in dit kader, absoluut van paarden kunnen leren. Leren hoe de natuur er is voor je is. Hoe de natuur biedt wat op dat moment nodig is om gezond te worden of te blijven. Sterker nog als ik mijn adviserende kruidenvrouw vraag, zegt ze steevast dat datgene wat om je heen groeit en volop aanwezig is, dat dit vanuit een bron en met een eindbestemming groeit, het je dient of nodig is. Dus ook voor paarden of de andere dieren op betreffend grondgebied. Ik constateer ook dat er dus geen strak omschreven regels kunnen bestaan die gelden voor ieder paard. Ieder paard is uniek en eet zijn voorkeuren als hij deze keuzevrijheid heeft. Uitzonderingen bevestigen de regel oftewel ik kan stellen dat de regels het beste (voor)geschreven kunnen worden door moeder natuur en niet vanuit menselijke bemoeienissen met meestal andere belangen. Andere belangen die met zich meebrengen dat een paard in een stal wordt ondergebracht. Ik voel mij geroepen om hard op uit te spreken namens alle paarden die in een stal gehuisvest worden of s nachts op stal en overdag buiten of andere periodes van stalverblijven ervaren. Lieve beste mensen met paarden en paardenmensen wanneer je je paard in een stal huisvest, met alle goede bedoelingen, wees je dan ter degen van bewust dat je je paard sowieso te kort doet vanuit het paard bekeken. Sta letterlijk even stil als je de deur sluit van de stal. Het beeld van een paard in de stal is ons zo bekend dat we denken dat dit normaal is. Normaal voor mensen, maar niet normaal voor paarden. Lockdown is ook niet normaal. Dat zijn uitzonderingssituaties, laat een uitzondering nooit normaal worden. Als je je paard de gelegenheid geeft om tegen je te mogen vertellen, vraag hem dan aan je te vertellen wat er aan het huisvesten in een stal schort. Observeer je paard goed, welke problemen heeft je paard? Welke gedragingen laat hij zien? Het zou zomaar van zijn huisvesting in een stal kunnen komen. In mijn optiek is opsluiting een ander woord voor stal.

Ik schrijf dit stuk op basis van wat ik van mijn paarden kan observeren en begrijpen. Ik wil het graag met ieder delen die ervoor open staat in het belang van hun paard. Ik schrijf het in het belang voor het welzijn van de paarden. De buitenlucht, de energie in de omgeving, de natuur in de volle omvang, dus ook de vogels, insecten, slangen, vossen, wilde zwijnen en alle flora en fauna, ook die mij ontgaan zijn tijdens de observaties, dragen bij aan het gedrag en het welzijn van paarden. Paarden die elkaar zien, horen, ruiken of anders waarnemen op allerlei verschillende wijzen, zoals grooming, helpen mee in het welzijn en zich veilig voelen van het paard binnen de kudde. Tenslotte is het een vluchtdier en een paard kan aan deze oorsprong weinig uiting geven binnen in een stal. Die (vlucht-) energie, die dan nauwelijks geuit kan worden, geeft grote kans op fysieke, mentale of sociale klachten bij deze stalpaarden.

De kracht van de kudde is er direct, zodra de kudde gevormd wordt. Een solitair paard is in basis angstig en op zoek naar kuddegenoten. Besef dat goed wanneer je paard alleen leeft of alleen op stal plaatst. Het ‘s nachts op stal brengen en overdag naar buiten is een menselijke interventie. Paarden hebben geen dag-nachtritme! Ik hoop te bereiken voor de paarden, die dit elke nacht ondergaan, dat ik via mijn stem hun stem kan laten horen. Ongeacht de goed bedoelde intenties van hun verzorgers staan deze in schril contrast met wat het paard wordt aangedaan. Dus kijk goed naar je paard. Wat vertelt jouw paard je? Enkele vragen die met klem gesteld mogen worden zijn: voor wie is het paard hier op deze plek? Welke belangen worden er gediend? Voor wie is het paard in deze stal zo belangrijk? Hoe kijkt het paard uit zijn ogen? Welke mentale, fysieke, sociale of bezielingsklachten heeft het paard en in hoeverre staat dat in connectie met de eigenaar of verzorgers?

Nogmaals, ik zeg dit met de stem van het paard, zonder oordeel en met liefde, universele liefde die paarden zo goed kennen. Zowel voor zichzelf als voor hun naasten. Die liefde vinden ze niet terug in een afgesloten stal. Dat snapt ieder mens, toch? Een stal zijn vier wanden, meestal is één wand voorzien van een opening, waar het hoofd van het paard doorheen kan. Een stal met een bodem van stro, rubber of zaagsel, waar ze in de natuurlijke omgeving nooit op verblijven, met alle invloed op lichamelijke systemen die aangestuurd worden vanuit de hoeven van het paard. In een stal zijn paarden afhankelijk van hun verzorgers voor onder andere hun voeding en hebben geen bewegingsruimte, terwijl paarden in de natuur nota bene altijd in beweging zijn door zich dag en nacht te verplaatsen in hun leefgebieden, ingegeven door intrinsieke en extrinsieke factoren. Zo’n dier zet je niet op stal in een tijd waarin de wijsheid en kennis van mensen dusdanig ontwikkeld is, dat alles wat ik hier vertel bekend verondersteld mag worden. Ik vertel echt niets nieuws, ik vertel het namens de paarden in de hoop dat er nergens meer een paard alleen hoeft te leven of in een stal wordt gezet.

Het is fijn om te merken dat er al zo veel mensen bewust zijn van dit beperkende fenomeen ‘de stal’, dat er al prachtige initiatieven uitgewerkt zijn en worden in het belang van het welzijn van paarden. Paddock Paradise is zo’n begrip.

Ik ben dankbaar voor wat ik nu aan mijn paarden kan bieden in de Franse midi-Pyreneeën. Ik besef dat elke dag tijdens het leven en werken met de paarden. Ik realiseer mij daarom ook ter dege dat ik hier spreek over een bijna ideale situatie waarin mijn paarden kunnen leven. Daarom gebruik ik deze situatie als motivatie om, voor alle andere paarden die een stalleven hebben, mijn ervaringen en observaties naar buiten te brengen, zodat ik hopelijk paardeneigenaren positief aanspoor om binnen hun eigen situatie te blijven streven naar de meest optimale leefomstandigheden voor hun paard(en). Paarden blijven in dat opzicht afhankelijk van hun eigenaren en wanneer je beseft wat paarden aan liefde geven, hun helende krachten bieden aan wie dat maar wil, want dat doen paarden, kunnen we op zijn minst in het meest optimale denken en creëren in het belang van elk paardenleven.

In deze huidige tijd observeer ik vergelijkbare reacties van mensen in lockdown, zoals ik die ook observeer bij paarden die leven in een stal. We kunnen leren van de paarden wanneer je ze laat vertellen. Dit motiveerde mij nadrukkelijk om in deze periode dit betoog te plaatsen op social media.

Leven in een stal?

Wat doe je een paard aan?

In hoeverre kun je het vergelijken met een lockdown voor mensen?

Astrid Stijger